मराठी वाक्प्रचार: अर्थ आणि उपयोग - बोर्ड परीक्षांसाठी

मराठी वाक्प्रचार (Marathi Idioms) हे भाषेचा एक अविभाज्य भाग आहेत. हे वाक्प्रचार भाषेला अधिक प्रभावी, आकर्षक आणि रंजक बनवतात. बोर्ड परीक्षांमध्ये (Board Exams) चांगले गुण मिळवण्यासाठी, तसेच मराठी भाषेवर प्रभुत्व मिळवण्यासाठी वाक्प्रचारांचा योग्य अर्थ आणि उपयोग समजून घेणे आवश्यक आहे. चला तर, काही महत्त्वाचे वाक्प्रचार, त्यांचे अर्थ आणि वाक्ये (sentences) यांचा अभ्यास करूया.

१. पूर्णपणे नष्ट होणे (Purnapane Nashta Hone): संपूर्णपणे विनाश

अर्थ: पूर्णपणे नष्ट होणे म्हणजे अस्तित्व संपुष्टात येणे, पूर्णपणे नाहीसे होणे.

उदाहरण:

• पहिला: युद्धात शत्रूंनीशहराचा पूर्णपणे नाश केला, त्यामुळे आता तिथे फक्त राख उरली होती.
• दुसरा: कंपनीच्याघोषणापत्रामुळे (declaration) गुंतवणूकदारांचा (investors) विश्वास इतका घातला गेला, की कंपनीचेशेअर बाजारात (share market) पूर्णपणे नष्ट झाले.
• तिसरा: वादळामुळे (storm) शेतकऱ्यांचे (farmers) पीक (crop) पूर्णपणे नष्ट झाले, त्यामुळे त्यांना मोठे नुकसान झाले.

या वाक्प्रचाराचा उपयोग (use) एखाद्या गोष्टीच्या संपूर्ण विनाशाचे (complete destruction) वर्णन करण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: बोर्ड परीक्षेत (board exam) या वाक्प्रचाराचा उपयोग करताना, त्याचे योग्य अर्थ आणि संदर्भ लक्षात घेणे आवश्यक आहे. वाक्ये तयार करताना, नैसर्गिक आणि स्पष्ट भाषा वापरा.

अधिक सराव:

• 'राख होणे' या वाक्प्रचाराचा अर्थ काय आहे?
• 'अग्नितांडवात' (fire) सर्व घरं राख झाली, या वाक्यात कोणता वाक्प्रचार वापरला आहे?
• 'नैसर्गिक आपत्तीमुळे' (natural disaster) झालेल्या नुकसानीचे वर्णन करा.

२. मान ताट ठेवणे (Maan Tat Thevane): अभिमानाने जगणे

अर्थ: मान ताट ठेवणे म्हणजे अभिमानाने (proudly) आणि सन्मानाने जगणे, कोणत्याही परिस्थितीचा (situation) सामना धैर्याने (courageously) करणे.

उदाहरण:

• पहिला: भारतीय सैनिकांनी (Indian army) देशासाठी (country) लढताना (fighting) नेहमीच मान ताट ठेवली आहे.
• दुसरा: गरीबीत (poverty) जगलेल्या (living) माणसाने (person) कष्टाने (hard work) यश मिळवले आणि आज (today) मान ताट करून जीवन जगत आहे.
• तिसरा: आपल्या (our) चुकांमधून (mistakes) शिकून (learning) माणसाने नेहमी मान ताट ठेवून पुढे (forward) जावे (go) लागते.

या वाक्प्रचाराचा उपयोग आत्म-सन्मान (self-respect), स्वाभिमान (self-esteem) आणि धैर्याचे (courage) प्रतीक म्हणून होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) व्यक्तीच्या (person's) आत्म-विश्वासाचे (self-confidence) आणि सन्मानाचे (respect) वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'मान ताट ठेवणे' म्हणजे काय?
• 'आपल्या देशासाठी' (country) लढणाऱ्या सैनिकांबद्दल (soldiers) तुमचे विचार सांगा.
• 'संकटात' (crisis) मान ताट ठेवून कसे जगावे, यावर एक परिच्छेद लिहा.

३. डोळ्यात धूळ फेकणे (Dolyat Dhool Fekane): फसवणूक करणे

अर्थ: डोळ्यात धूळ फेकणे म्हणजे कोणालातरी (someone) फसवणे, अन्याय (injustice) करणे किंवा गरुरुल (deceive) करणे.

उदाहरण:

• पहिला: चोरट्यांनी (thieves) पोलिसांच्या (police) डोळ्यात धूळ फेकून (throwing) बँकेतून (bank) पैसे (money) लुटले (robbed).
• दुसरा: राजकारण्यांनी (politicians) मतदारांच्या (voters) डोळ्यात धूळ फेकून (throwing) खोटे (false) आश्वासन (promise) दिले.
• तिसरा: कंपनीने (company) खोट्या (fake) जाहिराती (advertisements) करून (doing) ग्राहकांच्या (customers) डोळ्यात धूळ फेकली (threw).

या वाक्प्रचाराचा उपयोग फसवणूक, धोका (danger) आणि कपटीपणाचे (deceitfulness) वर्णन करण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) माणसांच्या (people) खोट्या (false) वर्तनाचे (behavior) वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'डोळ्यात धूळ फेकणे' म्हणजे काय?
• 'फसवणूक' (cheating) टाळण्यासाठी (avoiding) काय करावे?
• 'खोट्या' (false) जाहिरातींमुळे (advertisements) लोकांचे (people) कसे नुकसान होते, यावर चर्चा करा.

४. कुस्ती जोडणे (Kusti Jodne): स्पर्धा करणे

अर्थ: कुस्ती जोडणे म्हणजे एका (one) व्यक्तीशी (person) किंवा गटाशी (group) स्पर्धा (competition) करणे, सामना (fight) देणे (give) किंवा टककर (challenge) देणे (give).

उदाहरण:

• पहिला: दोन पहिलवानांनी (wrestlers) मैदानात (ground) कुस्ती जोडली (joined) आणि प्रेक्षकांना (viewers) रोमांचक (thrilling) सामना दिला.
• दुसरा: दोन कंपन्यांनी (companies) बाजारात (market) आपल्या (their) उत्पादनांसाठी (products) कुस्ती जोडली (joined) आणि स्पर्धा (competition) केली (did).
• तिसरा: दोन (two) विद्यार्थ्यांनी (students) परीक्षेत (exam) चांगले गुण (marks) मिळवण्यासाठी (to get) कुस्ती जोडली (joined) आणि कठिन (difficult) मेहनत (hard work) केली (did).

या वाक्प्रचाराचा उपयोग स्पर्धा, सामना आणि संघर्ष (struggle) दर्शवण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) व्यक्ती (person) किंवा गटांच्या (groups) मधील (between) स्पर्धात्मक (competitive) संबंधांचे (relationships) वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'कुस्ती जोडणे' म्हणजे काय?
• 'स्पर्धेचे' (competition) फायदे (benefits) आणि तोटे (drawbacks) काय आहेत?
• 'परीक्षेत' (exam) यश मिळवण्यासाठी (success) विद्यार्थ्यांनी (students) काय केले पाहिजे?

५. मूठभर मास वाढणे (Moothbhar Maas Vadhane): शारीरिक / आर्थिक सुस्थिती येणे

अर्थ: मूठभर मास वाढणे म्हणजे शारीरिक (physical) किंवा आर्थिक (financial) दृष्ट्या (in terms of) सुस्थितीत (well-being) येणे, प्रगती (progress) करणे (doing) किंवा समृद्ध (prosperous) होणे (becoming).

उदाहरण:

• पहिला: व्यायाम (exercise) आणि संतुलित (balanced) आहारामुळे (diet) त्याचे (his) शरीर (body) सुदृढ (healthy) झाले, जणू काही (as if) मूठभर मास वाढले.
• दुसरा: कष्टाने (hard work) काम (work) करून (doing) शेतकऱ्यांनी (farmers) चांगले पैसे (money) कमावले, त्यामुळे (therefore) त्यांच्या जीवनात (life) मूठभर मास वाढले.
• तिसरा: कंपनीच्या (company's) यशस्वी (successful) कामगिरीमुळे (performance) कर्मचाऱ्यांच्या (employees') पगारात (salary) वाढ झाली, जणू काही (as if) त्यांच्या जीवनात (life) मूठभर मास वाढले.

या वाक्प्रचाराचा उपयोग प्रगती, समृद्धी (prosperity) आणि सुधारणेचे (improvement) वर्णन करण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) व्यक्तीच्या (person's) शारीरिक (physical) किंवा आर्थिक (financial) स्थितीत (condition) झालेल्या बदलांचे (changes) वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'मूठभर मास वाढणे' म्हणजे काय?
• 'आर्थिक' (financial) प्रगतीसाठी (progress) काय करावे?
• 'चांगले' (good) आरोग्य (health) मिळवण्यासाठी (to get) काय करावे?

६. जमीन दोस्त होणे (Jamin Dost Hone): संपूर्णपणे नष्ट होणे

अर्थ: जमीन दोस्त होणे म्हणजे एखादी (some) इमारत (building) किंवा संरचना (structure) पूर्णपणे (completely) ध्वस्त (destroyed) होणे, जमिनीवर (ground) पडणे (falling) किंवा नाश (destruction) पावणे (experiencing).

उदाहरण:

• पहिला: भूकंपामुळे (earthquake) जुने (old) घर (house) जमीन दोस्त झाले.
• दुसरा: युद्धात (war) शत्रूंनी (enemies) शहरातील (city's) सर्व (all) इमारती (buildings) जमीन दोस्त केल्या.
• तिसरा: वादळात (storm) मोठे (big) झाड (tree) जमीन दोस्त झाले.

या वाक्प्रचाराचा उपयोग (use) विनाशाचे (destruction), नुकसान (loss) आणि अस्तित्वाच्या (existence) अंताचे (end) वर्णन करण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) नैसर्गिक (natural) किंवा मानवनिर्मित (man-made) आपत्तीमुळे (disaster) झालेल्या नुकसानीचे (damage) वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'जमीन दोस्त होणे' म्हणजे काय?
• 'नैसर्गिक' (natural) आपत्ती (disaster) टाळण्यासाठी (avoid) काय करावे?
• 'युद्धामुळे' (war) होणाऱ्या (happening) नुकसानीवर (damage) तुमचे विचार (thoughts) सांगा.

७. रक्ताचे पाणी करणे (Raktache Pani Karane): अतिशय कष्ट करणे

अर्थ: रक्ताचे पाणी करणे म्हणजे अत्यंत (extremely) कष्ट (hard work) करणे, जीव (life) ओतून (giving) काम करणे किंवा अतोनात (immense) मेहनत (hard work) घेणे.

उदाहरण:

• पहिला: परीक्षेत (exam) यश (success) मिळवण्यासाठी (to get) त्याने (he) रक्ताचे पाणी केले.
• दुसरा: गरीब (poor) कुटुंबाला (family) मदत (help) करण्यासाठी (to) त्याने (he) रक्ताचे पाणी केले.
• तिसरा: उत्पादन (production) वाढवण्यासाठी (to increase) शेतकऱ्यांनी (farmers) रक्ताचे पाणी केले.

या वाक्प्रचाराचा उपयोग कठोर (hard), अथक (tireless) आणि प्रामाणिक (honest) प्रयत्नांचे (efforts) वर्णन करण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) यश (success) मिळवण्यासाठी (to get) केलेल्या कष्टाचे (hard work) वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'रक्ताचे पाणी करणे' म्हणजे काय?
• 'कष्टाचे' (hard work) महत्व (importance) काय आहे?
• 'यशस्वी' (successful) होण्यासाठी (to be) काय करावे?

८. श्रीगणेशा करणे (Shriganesha Karane): सुरुवात करणे

अर्थ: श्रीगणेशा करणे म्हणजे कोणत्याही (any) नवीन (new) कामाची (work) सुरुवात (beginning) करणे, प्रारंभ (start) करणे (doing) किंवा शुभ (auspicious) सुरुवात (beginning) करणे.

उदाहरण:

• पहिला: त्याने (he) नवीन (new) व्यवसायाचा (business) श्रीगणेशा केला.
• दुसरा: विद्यार्थ्यांनी (students) अभ्यासाचा (study) श्रीगणेशा केला.
• तिसरा: कवीने (poet) आपल्या (his) नवीन (new) कवितेचा (poem) श्रीगणेशा केला.

या वाक्प्रचाराचा उपयोग (use) नवीन (new) प्रकल्पांची (projects), घडामोडींची (events) किंवा कामांची (works) सुरुवात (beginning) दर्शवण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) नवीन (new) कामाच्या (work's) सुरुवातीचे (beginning) वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'श्रीगणेशा करणे' म्हणजे काय?
• 'नवीन' (new) काम सुरू (start) करताना (doing) काय करावे?
• 'सुरुवात' (beginning) कशी (how) चांगली (good) करावी?

९. आकाश फाटणे (Aakash Fatane): अचानक मोठे संकट येणे

अर्थ: आकाश फाटणे म्हणजे अचानक (suddenly) मोठे (big) संकट (crisis) येणे, मोठी (big) आपत्ती (disaster) येणे किंवा अकल्पित (unexpected) परिस्थितीचा (situation) सामना (face) करणे.

उदाहरण:

• पहिला: एकाएकी (suddenly) आकाश फाटले आणि मुसळधार (heavy) पाऊस (rain) सुरू झाला, ज्यामुळे (because) पूर (flood) आला.
• दुसरा: कंपनीवर (company) अचानक (suddenly) संकट (crisis) आले, जणू काही (as if) आकाश फाटले.
• तिसरा: एका (one) क्षणात (moment) त्याच्यावर (on him) संकटाचा (crisis) डोंगर (mountain) कोसळला, जणू काही (as if) आकाश फाटले.

या वाक्प्रचाराचा उपयोग अचानक (sudden), मोठ्या (big) आणि घातक (dangerous) संकटांचे (crises) वर्णन करण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) अचानक (sudden) येणाऱ्या (coming) संकटांचे (crises) वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'आकाश फाटणे' म्हणजे काय?
• 'संकटाचा' (crisis) सामना (face) कसा (how) करावा?
• 'नैसर्गिक' (natural) आपत्त्या (disasters) कशा (how) टाळाव्यात?

१०. किव येणे (Kiv Yene): दया येणे

अर्थ: किव येणे म्हणजे दुसऱ्यांबद्दल (others) दया (pity) येणे, सहानुभूती (sympathy) वाटणे किंवा कळवळा (compassion) येणे.

उदाहरण:

• पहिला: गरिबांची (poor) अवस्था (condition) पाहून (seeing) मला (me) त्यांची किव आली.
• दुसरा: अपघातात (accident) जखमी (injured) झालेल्या व्यक्तीला (person) पाहून (seeing) मला (me) किव आली.
• तिसरा: प्राणी (animal) कष्ट (suffering) करताना (doing) पाहून (seeing) मला (me) त्यांची किव आली.

या वाक्प्रचाराचा उपयोग दया, सहानुभूती (sympathy) आणि मानवता (humanity) दर्शवण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) दुसऱ्यांबद्दलची (others) भावना (feeling) व्यक्त करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'किव येणे' म्हणजे काय?
• 'दया' (pity) दाखवणे (showing) का (why) महत्वाचे (important) आहे?
• 'गरिबांना' (poor) मदत (help) कशी (how) करावी?

११. संकोच वाटणे (Sankoch Vattane): लाज वाटणे

अर्थ: संकोच वाटणे म्हणजे लाज (shame) वाटणे, शर्म (shame) वाटणे, किंवा कसे (how) बोलावे (to speak) किंवा कसे (how) वागावे (to behave) हे कळत (knowing) नसणे.

उदाहरण:

• पहिला: नवीन (new) माणसांना (people) भेटताना (meeting) मला (me) संकोच वाटतो.
• दुसरा: सभेत (meeting) आपले (our) विचार (thoughts) मांडायला (to express) मला (me) संकोच वाटला.
• तिसरा: इतरांसमोर (in front of others) काही (some) मागायला (to ask) मला (me) संकोच वाटतो.

या वाक्प्रचाराचा उपयोग लाज, अडचण (difficulty) आणि संकोच (hesitation) दर्शवण्यासाठी होतो.

परीक्षेसाठी उपयुक्त टिप्स: हा वाक्प्रचार (idiom) माणसांच्या (people's) सामाजिक (social) वर्तनाचे (behavior) वर्णन करण्यासाठी वापरला जातो.

अधिक सराव:

• 'संकोच वाटणे' म्हणजे काय?
• 'संकोच' (hesitation) कमी (less) कसा (how) करावा?
• 'आत्मविश्वास' (self-confidence) कसा (how) वाढवावा?

टीप: बोर्ड परीक्षेसाठी (board exam) वाक्प्रचारांचा (idioms) अभ्यास करताना, त्यांचे अर्थ, वाक्ये (sentences) आणि योग्य उपयोग लक्षात ठेवा. जास्तीत जास्त सराव करा आणि भाषेवर प्रभुत्व मिळवा.